Kişilerin savaş yahut öbür travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermelerinin doğal bir reaksiyon olabileceğini söz eden uzmanlar, bunun ruh sıhhati açısından kimi durumlarda gerekli olduğuna vurgu yapıyor. Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Kişilerin savaş yahut başka travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermeleri hakikat bir reaksiyon olabilir, fakat bu kaçınma, ruh sıhhati açısından istikrarlı bir yaklaşımla bir ortada kullanılmalıdır.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Uluğ Davet Beyaz, bir kişinin savaş, sarsıntı üzere travmatik olaylar karşısında, direkt maruz kalmamış oldukları halde, kaçınma davranışları göstermesinin nedenleri hakkında bilgi verdi.

Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, kaçınma davranışının; bir kişinin bazen kasıtlı bazen de kasıtsız olarak, külfet verici yahut rahatsız edici bir olay veyahut bir durum sonrası, süratli ve süreksiz bir formda rahatlama muhtaçlığı doğrultusunda reddetmeye-inkâr etmeye yönelik bir kaçış yansısı olarak tanımlanabileceğini anlattı.

Kaçınmanın bilişsel (belirli hususlar üzerine düşünmekten kaçınmak), duygusal (belirli his yahut hisleri yaşamaktan kaçınmak) yahut bağlamsal (olaylardan durumlardan kaçınmak) olarak sınıflandırılabileceğini lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şöyle devam etti:

Stresle başa çıkma gayretinin yansıması

“Travmatik olaylardan kaçınma davranışları, empati, dehşet, geçmiş tecrübeler ve denetim gereksinimi üzere bir dizi ruhsal faktörün bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Bu davranışlar, kişinin duygusal dengeyi müdafaa ve gerilimle başa çıkma gayretlerinin bir yansımasıdır. Fakat bu çeşit kaçınma davranışlarının uzun vadede kişinin kendi travmalarıyla yüzleşme sürecini geciktirebilmektedir.

Savaşlar, sarsıntılar ve doğal afetler üzere travmatik olaylar, insanlığın tarihi boyunca deneyimlediği acı verici olaylar ortasında yer alır. Lakin kimi şahıslar, bu cins olaylara direkt maruz kalmamış olsalar bile, kaçınma davranışları sergileyebilirler.”

Geçmişte misal bir travmatik olaya direkt maruz kalanlarda da görülüyor

Bu durumun nedenleri hakkında bilgi veren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları lisana getirdi:

“Birçok kişi, haberlerde yahut medyada bu çeşit travmatik olayları gördüğünde, empati ve hassaslık gösterme eğilimindedir. Duygusal olarak etkilenen bu bireyler, olaylardan kaçınma eğilimine girebilirler. Empati, oburlarının acılarına karşı hassas olma yetisini yansıtır ve bu nedenle şahıslar bu çeşit haberleri izlememek yahut konuşmaktan kaçınmak isteyebilirler. Travmatik olaylar hakkında bilgi edinmek, bireylerin kaygı ve kaygılarını artırabilir.

Özellikle olayların görsel ve sesli medya aracılığıyla sunulduğu durumlarda, bu dehşetler daha besbelli hale gelebilir. Bu nedenle, şahıslar bu cins haberlerden ve olaylardan uzak durmayı tercih edebilirler. Geçmişte emsal bir travmatik olaya direkt maruz kalan yahut bu türlü bir olayı yaşayan bireyler, bu tıp olaylardan kaçınma davranışlarını daha bariz bir biçimde sergileyebilirler.

Olaylar üzerinde denetim sahibi olma gayretinin yansıması

Bu, geçmiş tecrübelerin travmatik olayların hatırlanmasına ve tekrar yaşanmasına yol açtığı endişesinden kaynaklanabilir. Olaylar hakkında bilgi edinmek, şahısların kendilerini daha inançsız hissetmelerine neden olabilir. Bu cins durumlarda, kaçınma davranışları, kişinin olaylar üzerinde bir ölçü denetim sahibi olma eforunun bir yansıması olabilir. Bilgi edinmeden uzaklaşarak, kişi kendisini inançta hissetmeye çalışabilir.”

Kaçınma davranışı uzun vadede sıkıntıları derinleştiriyor

Kaçınma davranışlarının nedenine atıfta bulunan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları söyledi:

“Kaçınma davranışları, kişinin kendini muhafaza düzeneklerinin bir yansıması olarak başlar. Bilhassa travmatik olaylardan kaçınmak, kişinin duygusal dengeyi müdafaa maksadını taşır. Bu çeşit olaylardan kaçınma, kişinin anksiyete ve gerilim düzeylerini denetim etmeye ve duygusal ziyanlardan kaçınmaya çalıştığını gösterir. Velhasıl, kaçınma, kişinin kendi duygusal sıhhatini müdafaa teşebbüsü olarak başlar.

Bu davranış sıkıntıları ertelemeye neden oluyor

Ancak, bu kaçınma davranışları uzun vadede meseleleri daha da derinleştirebilir. Bilhassa kişi olayları daima olarak görmezden gelirse, bu, olayların tesirlerini ele almak ve duygusal olarak güzelleşmek için gerekli olan adımları atmamak manasına gelebilir. Bu, travmatik olayların kişinin zihinsel sıhhatine daha fazla ziyan vermesine yol açabilir. Kaçınma davranışları, kişinin olayların tesirleriyle yüzleşmek ve gerektiğinde dayanak aramak yerine sıkıntıları ertelemesine neden olabilir.

Özetle, kaçınma davranışları, başlangıçta kişinin kendini müdafaasını temsil edebilir, lakin uzun vadede bu davranışlar meseleleri daha da derinleştirebilir. Bu nedenle, travmatik olaylarla başa çıkmak için sağlıklı bir yol, olayların tesirleriyle yüzleşmek, duygusal dayanak aramak ve gerektiğinde profesyonel yardım almaktır. Bu, kişinin duygusal düzgünleşme sürecini başlatmasına yardımcı olabilir.”

Ruh sıhhati açısından gerekli

Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şahısların savaş yahut öteki travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermelerinin doğal bir reaksiyon olabileceğini söz ederek, “Ruh sıhhati açısından birtakım durumlarda gereklidir. Fakat bu, kişinin savaş yahut başka travmatik olaylarla hiç maruz kalmaması gerektiği manasına gelmez. Ruh sıhhati açısından istikrar sağlamak kıymetlidir ve bu istikrar bireyden şahsa değişebilir” formunda konuştu.

Denge nasıl kurulur? 

Travmatik olaylardan büsbütün kaçınmanın olumsuz tesirlerinin de olabileceğini vurgulayan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Kişilerin belirli bir oranda bu tıp olaylarla müsabakaları ve bu olaylara dair bilgi sahibi olmaları, dünya olayları hakkında şuurlu ve bilgili olmalarına yardımcı olabilir. Bu, empati geliştirme, bilinçlenme ve hatta yardım sağlama isteğini destekleyebilir. Ruh sıhhati açısından istikrar, kişinin duygusal gereksinimlerini ve hudutlarını tanımakla ilgilidir. Bazen bu, travmatik olaylardan bir mühlet uzak durmayı içerebilirken, başka vakitlerde şuurlu bir halde olaylar hakkında bilgi sahibi olmayı gerektirebilir. Her kişinin muhtaçlıkları farklıdır, bu nedenle istikrar ferdî bir tercihe dayalıdır.

Sonuç olarak, bireylerin savaş yahut öbür travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermeleri gerçek bir reaksiyon olabilir, lakin bu kaçınma, ruh sıhhati açısından istikrarlı bir yaklaşımla bir ortada kullanılmalıdır.” Doi numarası: https://doi.org/10.32739/uha.id.42621