Tüm dünyayı tesiri altına alan koronavirüs enfeksiyonunun tedavisi sonrasında farklı rahatsızlıklar ortaya çıkabiliyor. Bu rahatsızlıklardan birini de kalça kemiğinde kanlanma bozukluğu olarak bilinen femur başı avasküler nekrozu oluşturuyor. Kalçada ağrı ile belirti veren avasküler nekrozun görülme sıklığının, bilhassa Covid- 19 tedavisi sonrasında kortizol kullanımına bağlı olarak artış gösterdiği görülüyor.  Erken teşhisin kıymet taşıdığı bu rahatsızlıkta tedavi ise hastalığın evresine nazaran farklılaşabiliyor. Memorial Ankara Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Hakan Özsoy, kalça kemiğinde kanlanma bozukluğu ile ilgili bilgi verdi. 

Kalça kemiğinin kanlanma bozukluğuna bağlı olarak oluşur

Femur başı avasküler nekrozu ya da başka ismi ile femur başı aseptik nekrozu, kalça kemiğinin kanlanma bozukluğuna bağlı oluşan bir hastalıktır. Kırık ve çıkıklar üzere travma sonucu ortaya çıkabilen bu hastalığın öteki sebepleri ortasında kortizon kullanımı, çok alkol tüketimi, birtakım pıhtılaşma bozuklukları ve romatizmal hastalıklar da bulunmaktadır. Genel olarak bu hastalık erkeklerde daha sık görülmektedir. 

Pandemi sonrası avasküler nekrozun görülme sıklığı arttı

Kortizonun (steroid) Covid-19 üzere önemli hastalıklarda hayat kurtarmakla birlikte ne yazık ki pek çok yan tesiri bulunmaktadır. Femur başı avasküler nekrozu, steroidlerin uzun periyodik kullanımı sonucu görülen kıymetli yan tesirlerden birini oluşturmaktadır. Covid-19 enfeksiyonu sebebiyle hastanede tedavi gören KOAH, astım ve akut teneffüs ıstırabı yaşayan hastalara uygulanan kortizon tedavisi sebebiyle oluşan kalça kemiğinde kanlanma bozukluğunun izlenme sıklığının ise bilhassa pandemi sonrası arttığı gözlemlenmektedir.  

Covid -19 sonrası ortaya çıkan kalça ağrıları ciddiye alınmalı

Femur başı avasküler nekrozunda uyluk kemiğinin baş kısmının dolanımının bozulmasına bağlı olarak kemik içinde basınç artışı, ödem ve hücre vefatı görülür. Bu hastalık yavaşça gelişen kalça ağrısı ile ortaya çıkmaktadır. Hastaların çoğunlukla şikayeti yürümek ve hareketle artan kasık içinde ağrı olmaktadır. Bu ağrı uyluğun iç kısmına yayılabilir ve ekseriyetle istirahat ile azalır. Hastalar kalçanın ileri derece hareketini gerektiren ayakkabı bağcığını bağlama, ayak tırnağını kesme üzere aktiviteleri yapmakta zorlanır. Bilhassa Covid -19’dan sonra gelişen kalça ağrıları, avaskuler nekrozun gözden kaçırılmaması açısından ciddiye alınmalıdır. 

Erken teşhis tedavide değer taşır

Muayene sırasında kalça eklem hareketinde kısıtlılık ve hareketle gelen ağrı en önde gelen bulgulardır. Erken teşhis bu hastalığın tedavisinde kıymetlidir. Teşhis için muayenenin yanında kalça Röntgen grafileri ve kalça MR’ı gereklidir. Bilhassa MR imgeleri femur başı içindeki ödemi, doku vefatını (nekroz), kıkırdak altındaki kırığı ve kemik yüzeyindeki çökmeyi net olarak gösterir. Başka yandan birtakım kan testleri de (romatizmal testler, pıhtılaşma testleri, kan yağ seviyeleri)  yapılmalıdır.

Hastalığın evresi tedaviyi şekillendirir

Femur başı avasküler nekrozu tedavisinde hastalığın evresi ve radyolojik olarak çökmenin olup olmaması tedaviyi şekillendirir.   Çökmenin olmadığı ve nekrozun (doku ölümü) az olduğu durumlarda cerrahiye ek olarak birtakım tedaviler yapılabilir. Kan yağ düzeyini düzenleyen ilaçlar (statinler), birtakım kemik erimesi ilaçları (bisfosfonatlar), kan sulandırıcı ilaçlar ve damar açıcı kimi ilaçlar (iloprost) kullanılabilir. Koltuk değneği kullanılarak kalçanın yükünün azaltılması değerlidir. Başka yandan femur başındaki oksijen ölçüsünü artırıp güzelleşmeyi hızlandırıcı hiperbarik oksijen tedavisi denenebilir. Lakin cerrahi tedavi erken devirde baştaki ödemin azaltılıp kan deveranının artırılmasında kıymetli yer meblağ.

Cerrahi ile bölgede basınç azaltılırken, kanlanma artırılır 

Femur başı avasküler nekrozunun erken devrinde yani baş kısmında çökmenin olmadığı ve nekrozun küçük olduğu durumlarda kor dekompresyon (core decompression) ya da öbür ismiyle foraj denilen ameliyat yapılabilir. Burada maksat femur baş ve boyun içine delikler açarak artmış basıncın azaltılması ve kanlanmanın artırılmasıdır. Bu sırada açılan deliklerin içine kök hücre ve taze kemik kesimlerinin (kemik grefti) eklenmesi başarıyı artırır. Bu cerrahi sistemin muvaffakiyet oranı yüzde 60-70 civarındadır. Ameliyat sonrasında 4-6 hafta boyunca koltuk değneği kullanılarak kalça üzerine verilen yükün azaltılması gereklidir.

İleri evre hastalara total kalça protezi takılıyor

Hastalığın daha ileri evrelerinde yani başta radyolojik olarak çökme varsa ve nekroz alanı çok genişse, asetabulum denilen kalçanın çatı kısmında da hastalık mevcutsa total kalça protezi en uygun tedavi olmaktadır. Ameliyat sonrasında erken periyotta hasta bacağına yük verebilir ve fizik tedavi başlanabilir.

Bazı hastalarda çökme olmasına karşın ağrı hastanın hayatını kısıtlayacak düzeyde değilse fizik tedavi ile kalça etrafı kaslar güçlendirilip takip edilebilir. Kilo vererek kalçaya binen yükü azaltma burada değer taşımaktadır. Takipte ağrıda artma olursa total kalça protezi yapılabilir.

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı