Yapay zekâ, hayatının her alana girdiği üzere biyoteknolojik ve genetik mühendisliği alanına da girdi. Yapay zekâ ve CRISPR teknolojisinin entegrasyonunu biyoteknolojik ihtilal olarak nitelendiren Biyogüvenlik Anabilim Kolu Lideri Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu, “Yapay zekâ, yeni CRISPR sistemlerinin keşfinde kullanılabilir, mevcut genetik data tabanlarını tarayarak daha tesirli CRISPR enzimlerini tanımlayabilir.” dedi. 

Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu: “Yapay zekâ dayanaklı CRISPR teknolojisi, gelecekte ender genetik hastalıkların tedavisinde yeni yollar açabilir ve yaşlanma ile ilgili hastalıkları genetik düzenlemeler yoluyla önleyebilir.”

Üsküdar Üniversitesi Bağımlılık ve İsimli Bilimler Enstitüsü Biyogüvenlik Anabilim Kısmı Lideri Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu, yapay zekânın CRISPR (bir gen düzenleme yöntemi) teknolojisiyle nasıl entegre edildiği konusunda bilgi verdi.

Yapay zekâ ve CRISPR teknolojisi ilişkisi

“Yapay zekâ (YZ) ve CRISPR teknolojisi, biyoteknoloji ve genetik mühendisliği alanlarında ihtilal yaratan iki kıymetli yeniliktir.” diyen Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu, yapay zekanın CRISPR teknolojisinin aktifliğini artırmak için amaç genlerin belirlenmesi, genlerin hedeflenmesi için kullanılan kılavuz RNA (gRNA) tasarımı, data tahlili ve yorumlama üzere süreçlerde değerli bir rol oynadığını söyledi.

Yapay zekâ tabanlı araçlar, istenmeyen yan tesirleri minimize ediyor…

Yapay zekâ algoritmalarının, büyük biyolojik dataları tahlil ederek hastalıklarla bağlantılı genleri ve mutasyonları tanımlayabildiğini, böylelikle CRISPR’ın daha spesifik maksatlara yönlendirilmesini sağladığını tabir eden Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu, “Ayrıca, yapay zekâ tabanlı araçlar, istenmeyen yan tesirleri minimize ederek daha hassas kılavuz gRNA’lar tasarlayabilir ve CRISPR ile yapılan gen düzenleme deneylerinin sonuçlarını süratli ve gerçek bir biçimde tahlil edebilir.” dedi.

CRISPR deneylerinin planlanmasında da kullanılıyor…

Yapay zekânın CRISPR deneylerinin planlanmasında ve optimizasyonunda da kullanıldığına dikkat çeken Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu, “Makine tahsili algoritmaları, evvelki deneylerden öğrenerek en tesirli deney protokollerini ve şartlarını önerir, bu da deneysel sürecin hızlanmasını ve maliyetlerin düşmesini sağlar. Bireylerin genetik profillerine dayalı şahsileştirilmiş tedaviler geliştirmede de yapay zekanın değerli bir katkısı vardır. Örneğin, DeepCRISPR üzere yapay zekâtabanlı araçlar, CRISPR kılavuz RNA’larının aktifliğini ve özgüllüğünü kestirim etmek için derin öğrenme tekniklerini kullanır. Bu entegrasyon, genetik araştırmaların hızlanmasına, maliyetlerin düşmesine ve tedavi imkanlarının genişlemesine katkı sağlar.” diye konuştu.

Yapay zekâ tabanlı araçların CRISPR sistemlerinin geliştirilmesine tesirleri…

Yapay zekâ tabanlı araçların, CRISPR sistemlerinin geliştirilmesinde kıymetli yenilikler ve iyileştirmeler sağlayabileceğini kaydeden Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu, “Yapay zekâ algoritmaları, CRISPR sistemlerinin maksat genleri daha hassas bir biçimde tanımlamasına ve hedeflemesine yardımcı olarak genlerin yanlış hedeflemesinin azaltılmasını ve istenmeyen mutasyonların önlenmesini sağlar. En tesirli kılavuz RNA (gRNA) sekanslarını tasarlayarak CRISPR aktifliğini artırabilir ve potansiyel yanlış amaç tesirlerini minimize edebilir. Ayrıyeten, yapay zekâ büyük ve karmaşık data setlerini süratli ve tesirli bir formda tahlil ederek düzenlemelerin muvaffakiyet oranını varsayım edebilir ve sonuçları yorumlayabilir. Bu, araştırmacıların deneyleri optimize etmelerine ve daha âlâ sonuçlar elde etmelerine yardımcı olur.” tabirlerini kullandı.

Daha tesirli CRISPR enzimlerini tanımlayabiliyor

“Yapay zekâ, yeni CRISPR sistemlerinin keşfinde kullanılabilir, mevcut genetik bilgi tabanlarını tarayarak daha tesirli CRISPR enzimlerini tanımlayabilir.” diyen Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu, “Birden fazla geni birebir anda maksat alarak kombinasyonel gen düzenleme stratejileri geliştirebilir ve deneysel tasarım ile optimizasyon süreçlerini güzelleştirebilir. Şahsileştirilmiş gen tedavileri geliştirmede CRISPR teknolojisine yardımcı olurken, otomatikleştirilmiş sistemler sayesinde yüksek verimli gen düzenleme süreçleri sağlar.” diye konuştu.

Genetik hastalıkların tedavisinde kullanılabiliyor

“Yapay zekâ takviyeli CRISPR teknolojisi, tıp alanında çeşitli hastalıkların tedavisinde büyük potansiyele sahiptir. Yapay zekânın CRISPR teknolojisi ile entegrasyonu, gen düzenleme süreçlerinin daha hassas ve tesirli olmasını sağlar.” diyen Yılancıoğlu, hangi hastalıkların tedavisinde kullanılabileceğini de şöyle anlattı:

“Bu teknolojinin uygulama alanları ortasında genetik hastalıkların tedavisi (orak hücre anemisi, kistik fibroz, Duchenne musküler distrofisi), kanser tedavisi (T-hücre modifikasyonu ve onkolitik virüsler), enfeksiyon hastalıkları (HIV ve hepatit B üzere viral enfeksiyonlar), nörolojik hastalıklar (Huntington hastalığı ve ALS) ve kalp-damar hastalıkları (hiperkolesterolemi ve ateroskleroz) bulunmaktadır. Örneğin, CRISPR beta-talasemi, retinitis pigmentosa ve spinal müsküler atrofi (SMA) üzere hastalıkların tedavisinde kullanılabilir.

Nadir genetik hastalıkların tedavisinde yeni yollar açabilir!

Yapay zekâ takviyeli CRISPR teknolojisinin, hassasiyet ve spesifiklik, sürat ve verimlilik, şahsileştirilmiş tıp üzere avantajlar sağlayabileceğinin de altını çizen Yılancıoğlu, “Yapay zekâ algoritmaları, büyük bilgi setlerini tahlil ederek en tesirli gen düzenleme stratejilerini önerir ve şahsileştirilmiş tedaviler geliştirir. Gelecekte, az genetik hastalıkların tedavisinde yeni yollar açabilir ve yaşlanma ile ilgili hastalıkları genetik düzenlemeler yoluyla önleyebilir ve CRISPR teknolojisinin birleşimi, tıp alanında geniş bir yelpazede hastalıkların tedavisinde ihtilal yaratabilir ve daha hassas, tesirli tedavi metotlarının ortaya çıkmasını sağlayabilir.” biçiminde konuştu.

Genetik araştırma süreçlerini de hızlandırıyor…

Yapay zekâ ve CRISPR teknolojisinin birlikte kullanımının, genetik araştırmaların geleceğini derinden şekillendirecek birçok yenilik ve ilerleme potansiyeli sunduğunu da vurgulayan Yılancıoğlu, “Yapay zekâ dayanaklı CRISPR, gen düzenleme süreçlerinin hassasiyetini artırır, yanlış hedefleme üzere meseleleri azaltır ve en uygun kılavuz RNA’ları tasarlayarak CRISPR’ın aktifliğini artırır. Yapay zekâ, büyük genomik data setlerini tahlil ederek hastalıklarla bağlantılı genetik varyantları tanımlamada ve yeni genetik maksatların keşfinde kıymetli bir rol oynar. Bu, genetik hastalıkların tedavisinde yeni yaklaşımlar geliştirilmesine imkan tanır. Ayrıyeten, yapay zekâ ve CRISPR teknolojileri, bireylerin genetik profillerine dayalı şahsileştirilmiş tedavi stratejileri geliştirir, genetik araştırma süreçlerini hızlandırır ve verimliliği artırır.” tabirlerini kullandı.

Genetik biliminde daha evvel hayal bile edilemeyen keşiflere de yardımcı…

Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu, yapay zekânın, genetik düzenlemelerin tesirlerini simüle etmek ve modellemek, genetik düzenlemelerin muhtemel risklerini ve etik sıkıntılarını kıymetlendirmek için de kullanılabileceğini belirterek, kelamlarını şu halde tamamladı:

“Bu, genetik araştırmaların daha inançlı ve etik standartlara uygun bir halde yapılmasını sağlar. Yapay zekâ ve CRISPR’ın birlikte kullanımı, kompleks hastalıkların genetik temellerini daha âlâ anlamaya ve genetik biliminde daha evvel hayal bile edilemeyen keşifler ve tedavi metotları geliştirilmesine yardımcı olabilir. Bu teknolojiler, genetik hastalıkların tedavisinde ihtilal niteliğinde yenilikler getirirken, birebir vakitte genetik araştırmaların kapsamını ve derinliğini artırır.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı