Son yıllarda büyük gelişme gösteren genetik bilimi her geçen gün ömrümüze daha da dokunuyor. Yalnızca hastalıklara teşhis konmasında ve tedavilerinde değil, sportmen gelişimi, beslenmesi ve ülkü idman programlarının oluşturulmasında da yol gösteriyor. Üsküdar Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmından Prof. Dr. Korkut Ulucan’ın, 2014 yılından bu yana üzerinde çalıştığı ‘Ulusal Spor Genom Projesi’ kapsamında Türk atletlerin genetik yapısı ile ilgili birinci bilgiler elde edildi. Prof. Dr. Korkut Ulucan: “Elde ettiğimiz datalara nazaran; aslında futbola uygun genetik alt yapımızın olduğunu söyleyebilirim.” dedi.  Tüm spor kollarında başarılı olabilecek potansiyelimizin bulunduğuna dikkat çeken Ulucan, genetik bilgi bakımından da en geniş arşive sahip olduğumuzu kelamlarına ekledi. 

Spor genetiği çalışmaları ile tanınan Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmından Prof. Dr. Korkut Ulucan, 2014 yılından itibaren üzerinde çalıştıkları ‘Ulusal Spor Genom Projesi’ hakkında bilgi verdi. 

Sporda muvaffakiyetin temeli…

Sporun bir bilim olduğu ve disiplin gerektirdiğinin en son örneklerinin bayan voleybolunda Türkiye’nin, basketbolda da Almanya’nın 2023 Avrupa şampiyonu olmalarını örnek veren Prof. Dr. Ulucan, her muvaffakiyetin temelinin yıllar evvelce atıldığını ve uzun yıllar programın istikrarlı bir biçimde takip edilmesi olduğunu belirtti.

“Genetik yapımıza uygun idmanlar ve zevk aldığımız sporu yapalım”

Spor genetiği alanında çok bedelli çalışmalar yapıldığına vurgu yapan genetik bilimci Prof. Dr. Ulucan, “Bizler de bu mevzuda birinci günden itibaren birçok çalışma gerçekleştirdik. İnsanlarda ‘genetik yapımıza uygun sporlar yapalım’ diye bir yanılgı var. Bizim burada üzerinde çalıştığımız husus, ‘zevk aldığımız sporu yapalım, daha başarılı olabilmek için genetik yapımıza uygun idmanlar yapalım’ formunda. 2014 yılından itibaren çalışmalarımızı ‘Ulusal Spor Genom Projesi’ çatısı altında topladık. Gayemiz bu coğrafyadaki yetenekli atletlere daha âlâ rehberlik edebilmek.” açıklamasını yaptı.

“Tüm spor kısımlarında başarılı olabilecek potansiyelimiz var”

Üzerinde bulunduğumuz coğrafyanın hayli heterojen genetik bir yapıya sahip olduğunu belirten Prof. Dr. Ulucan, “Üzerinde bulunduğumuz kara yıllarca göç yollarına maruz kalmış. Böylelikle farklı popülasyonların gen örneklerini almış olduğunu düşünüyoruz. Bu kadar genetik çeşitlilik ile yalnızca voleybol, güreş, halter ve basketbol başarısı değil, atletizm, boks, futbol, yüzme ve tenis üzere tüm spor branşlarında çok daha sürdürülebilir muvaffakiyetler yakalamamız gerekiyor. Bunu hak ediyoruz, bunun dışında bu potansiyelimiz var. Kâfi ki âlâ organize olabilelim. Bilim kısımlarının birbirini dışlamadan, ön plana çıkmaya çalışmadan disiplinler iştiraki ile daima birlikte yapabilelim. Biz genetik açıdan gerekli dayanağı fazlası ile sağlıyoruz, daha da sağlamamız lazım.” diye konuştu.

Genetik bilgi bakımından en geniş arşive sahibiz… 

Prof. Dr. Ulucan, proje kapsamında yalnızca futbolcular ile çalışmadıklarını, farklı spor kısımlarından atletler ile de çalışmalar gerçekleştirdiklerini kaydederek, şunları lisana getirdi:

“Belki de bu kadar farklı sportmen kümelerinde genetik bilgi bakımından en geniş arşive sahibiz. Biz spor genetiği çalışmalarını 4 ana kategoriye ayırdık; atletik performans ile ilgili tahliller, atlet beslenmesi ile ilgili tahliller, darbeye bağlı olmayan sakatlıkların önlenmesi ile ilgili tahliller ve sportmenlerin konsantrasyonlarını belirleyen psikogenetik faktörler olmak üzere. Son yıllarda bu kümeye yetenek gelişimi ile ilgili genetik faktörleri de ekledik. Bugüne kadarda toplamda 25 üzeri lisans üstü tez ve 50’den fazla makale çıkardık bu hususta.”

“En büyük eksimiz futbolcuların kendine bakmaması”

“Elde ettiğimiz datalara nazaran; aslında futbola uygun genetik alt yapımızın olduğunu söyleyebilirim.” diyen Prof. Dr. Ulucan, çalışma kümelerinde hem aerobik hem de anaerobik fizyolojiyi destekleyen gen kombinasyonlarının başkalarına nazaran daha fazla çıktığını lisana getirdi. Prof. Dr. Ulucan, şöyle devam etti:

“Kas yapısı ve fizyolojik yapı bakımından uygun idman modelleri ve durum seçimleri gerçekleştirebiliriz. İdman bilimi açısından antrenörlerimiz ve teknik grubumuz çok bilgili ve hoş uygulamalar yapıyorlar. Aslında bizim bu mevzudaki en büyük eksimiz, maalesef futbolcu kardeşlerimiz gerektiği üzere kendilerine bakmıyorlar diye düşünüyorum.”

“Gıpta ile izlediğimiz büyük liglerdeki futbolculara misal genetik alt yapımız var”

Literatür bilgisi olarak gıpta ile izlediğimiz büyük liglerdeki futbolculara benzeri genetik alt yapımız olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Ulucan, “Bu açıdan şanslıyız. Burada genetik yapımıza uygun idman modelleri ve kendilerine biraz daha dikkat edecek futbolcu kümesine muhtaçlığımız var. Tekrar tahlil ettiğimiz birtakım genetik varyantlar bizlere rastgele bir hareketi yapmakta başarılı olmamızı sağlıyor. Örneğin penaltı atışını muhakkak bir noktaya gönderebilmek için ne kadar çalışmamız gerektiği ile ilgili. Tabi burada elde ettiğimiz sonuçlar kantitatif değil, kalitatif. Yani bizlere ‘şu kadar saat yahut şu kadar tekrar yap’ demekten fazla ‘daha fazla tekrar etmen gerekir’ diye sonuçlar vermekte.” biçiminde konuştu.

“Futbolcular beslenme konusunda yeteri kadar bilgiye sahip değil”

Sadece sportmenlerin değil, fizikî aktivite yapmayan bireylerin de uygun beslenme programlarına gereksinimi olduğunun altını çizen Prof. Dr. Korkut Ulucan, şunları söyledi:

“Gerek sportmen performansının oluşmasında gerekse korunmasında beslenme ve dinlenme çok çok kıymetli. Hatta birden fazla vakit idmanların önüne geçecek kadar kıymetli. Düzgün bir idman sonrası sportmenlerin gelişmesi için çok uygun bir beslenme programına ve yorulan ve yıpranan kasların tamiri yahut gelişmesi için de uygun rejenerasyon koşullarına gereksinimi var. 

Yaptığımız çalışmalarda futbolcularımızın beslenme konusunda yeteri kadar bilgiye sahip olmadıklarının yanında, muhtemelen internet yahut arkadaş sohbetlerinden kaynaklanan yanlış bilgilere sahip olduklarını gördük. Bilhassa bu bilgiler besin destekleri konusunda çok vahim. Daima şunu anlatmaya çalıştık, istikrarlı ve genetik yapınıza uygun beslenme ile bu tip besin desteklerine gerek kalmayacak, en azından birtakım periyotlarda. Bırakın bunları birlikte çalıştığınız beslenme uzmanları oluştursun. Ne kadar düzgün idman yaparsanız yapın, ne kadar uygun performans gösterirseniz gösterin yeteri kadar gerekli molekülleri hücrelerimize gönderemezseniz hiçbir işe yaramaz, hatta sakatlıkların habercisi bile olur. Örneğin birçok atlette inflamatuar varyantları saptadık ve diyetisyenlerine gerekli bilgileri verdik. Bilhassa bu genetik varyantlar yumuşak doku sakatlıkları olarak da nitelendirilen darbeye bağlı olmayan sakatlıklara yatkınlık sağlayan genetik varyantlar ile birleştiğinde istenmeyen sonuçlara neden olabilir.”

Çalışmaya dahil olan atletlerde psikogenetik faktörler de belirlendi

Çalışmanın en çarpıcı sonuçlarının futbolcuların konsantrasyonlarını da etkileyen psikogenetik faktörlerin belirlenmesi olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Ulucan, “Çalıştığımız birçok futbolcu da anksiyete ile alakalı olan serotonerjik ve dopaminerjik genetik varyantları saptadık. Aslında bu varyantlar tek başına yahut birlikte yatkınlık sağlayabilir, lakin çevresel faktörler de bu tip problemlerin oluşmasında değerli. O yüzden hangi genetik varyantlara sahip olursa olsun futbolcularımız, mental takviye yahut sportmen psikologları ile bu mümkün sorunun üstesinden gelebilirler.” dedi. 

Maçların son 20-25 dakikasında oyundan düşmenin temel nedeni ruhsal faktörler olabilir

Özellikle maçların son 20-25 dakikasında oyundan düşmenin temel nedeninin kondisyon probleminden öte ruhsal faktörlere bağlı olduğunu düşündüğünü tabir eden Prof. Dr. Ulucan, “Özellikle yurt dışı maçlarda rakiplerimize daha kolay sinirlenmemizin altında bu faktörleri denetim edemememizin olduğunu düşünüyorum. Tahminen de rakiplerimiz bizleri çoktan çözdü. Halbuki programlı bir çalışma ile her ne kadar bu varyantlar bizlerde olsa dahi sakin kalabilir, oyun konsantrasyonundan kopmayabilir atletlerimiz. Bilhassa genç oyuncularımızın kendilerini geliştirmesinde bu genetik faktörlerin tesiri çok büyük.” açıklamasını yaptı.

200’den fazla futbolcu ile çalışıldı

Prof. Dr. Ulucan, projeleri kapsamında 200 kadar futbolcu ile çalıştıklarını belirterek, “Sporcularımızın birçok altyapı atletleri idi, lakin şu anda kimileri yurt dışında, kimileri ise ülkemizde en üst liglerde futbol oynamaya devam ediyor. Birçok artık profesyonel oldu. Ulusal futbolcularımız da var çalışma gruplarımızın içinde. Kimileri ile hala görüşüyor, istedikleri formda takviye olmaya çalışıyorum. Bu uzun bir süreç, genetik yapıya uygun hayat biçimleri uzun vakit içinde fark yaratmaya başlıyor. Her ne kadar birçok atletimiz kısa müddette değişiklikleri bildirseler de bizim istediğimiz düzeye gelmeleri vakit alıyor, kâfi ki programı istikrarlı bir biçimde uygulasınlar.” diyerek bilimsel ve disiplinli çalışmaların fark yarattığının ve yaratacağının altını çizdi.

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı