Türkiye Tasarım Vakfı, Kültür ve Turizm Bakanlığı öncülüğünde Bilim Heyeti iş birliğiyle yürütülen ve sarsıntıdan etkilenen Hatay’ın tarihi merkezinin yine hayat bulması için kolları sıvadı. Hatay’ın kültürel mirasının ve kent kimliğinin korunmasını amaçlayan ‘Antakya Tarihi Kent Merkezi Muhafaza Hedefli Planlama Çalışmaları’ için 1 Eylül’de Atatürk Kültür Merkezi’nin fuaye alanında bir çalıştay düzenledi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın inisiyatifiyle, ulusal ve memleketler arası alanda tarihçilerden, arkeologlardan, yer bilimcilerden, kent plancılarından ve mimarlardan oluşan bir çalışma kümesine liderlik eden Türkiye Tasarım Vakfı, Bilim Kurulu’nun çalışmalarında istekli yer alarak muhafaza planları ile Hatay’ı, aslına uygun halde ihya süreçlerinde çalışmaya başladı.

Hatay’da tarihi ve arkeolojik araştırmalar, bölgenin doğal ve sosyolojik yapısı, kent hafızası ve mimari dokusu üzerine çalışmalar yapıldıktan sonra kurulan tasarım ve planlama sürecini üstlenen ve müracaat takımını koordine eden Türkiye Tasarım Vakfı, Atatürk Kültür Merkezi’nin fuaye alanında 1 Eylül’de bir çalıştay düzenledi. 15 farklı disiplinden yerli ve yabancı fikir başkanlarının ve Hatay’a gönül verenlerin iştirakiyle yapılan çalıştayda, ‘Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ ve ‘Kültür ve Turizm Bakanlığı’ ile Foster+ Partners, KEYM (Kentsel Yenileme Merkezi) ve DB Architects iş birliğinde yürütülen çalışmalar masaya yatırıldı. Çalıştay, bölgede yaşayanların gereksinim ve beklentilerini de dikkate alan kolektif bir disiplinle, iştirakçi ve şeffaf bir halde yürütüldü.

Yapısal mühendislik ve felaket risk azaltma alanlarında milletlerarası seviyede çalışmalar yapan Dr. Kit Miyamato çalıştaya çevrim içi olarak katılan isimler ortasında yer aldı. Yapı Mühendisi Dr. Kit Miyamato şöyle konuştu: “Bu tıp bir felaket sonrası Hatay’ın toplumsal sermayesini yine kurabilmek için gerçek strateji ve gayretler gerekiyor. Öte yandan, dünya genelindeki düzgün ve berbat örneklerden ders çıkarabiliriz. Kimi ülkeler misal felaketlerin akabinde başarılı bir biçimde toparlanmayı başarırken, başkaları zorlanmıştır. Burada unutmamamız gereken değerli nokta; kentteki tüm planlamanın kamusal kaynaklarla finanse edilmediğidir, zira büyük bir kısmı özel yatırıma dayanıyor. Örneğin, Japonya’nın Kobe kentinde 1995 yılında yaşanan yıkıcı zelzelede 6 binden fazla insan hayatını kaybetti ve büyük ziyanlar meydana geldi. Lakin Japonya, bölgeyi yatırıma uygun hale getirmek için düzenlemeleri kolaylaştırarak ve özel yatırımı teşvik ederek adımlar attı. Bu, Kobe’nin yalnızca birkaç yıl içinde daha güçlü bir halde toparlanmasına yol açtı. Hatay’ın ise güçlü bir tarihe ve canlı bir kültüre sahip olması üzere bir özgünlüğü var. Bu özgünlük, memleketler arası yatırımcılar için büyük bir çekicilik ögesi olabilir. Buraya özel dal yatırımlarını çekmek için gayret göstermeliyiz.”

Türkiye Tasarım Vakfı İdare Konseyi Lideri Mehmet Kalyoncu, katıldığı çalıştaya ait şu değerlendirmede bulundu: “Hepimiz için tarihî ve ulusal bir kıymeti olan Hatay’ımızın tarihi merkezinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın öncülüğünde yürütülecek muhafaza gayeli planlama çalışmalarına Türkiye Tasarım Vakfı olarak istekli katkı için yakın vakitte aksiyon almaya başladık. Kıymetli paydaşlarımızın da iştirakiyle düzenlediğimiz çalıştayda bu aksiyon planlarını tartıştık. Ulusal ve milletlerarası uzmanlarla birlikte oluşturduğumuz çalışma kümemiz ve Hatay’a gönül veren tüm paydaşlarımızın katkısı ile bu eşsiz mirasın bizden sonraki jenerasyonlara aktarılmasını ve tarihi Hatay merkezinin korunmuş kültür mirasıyla birlikte daha yaşanabilir ve sağlam bir hale gelmesini amaçlıyoruz. Çalıştay raporumuzun, ülkemizin tarihi kent merkezlerinin geleceğine ışık tutacak bir bedel ortaya koyacağına inanıyoruz.”

Şehri yine kalkındırmayı kendilerine görev edindiklerini söz eden Kalyoncu, kentleri ileriye taşımak emeliyle hareket ettiklerini ve Cumhuriyetin 100. yılına yakışır kentsel stratejiler oluşturarak kentlerin kentsel refah düzeyini artırmayı amaçladıklarını vurguladı.

Günümüzde iklim krizi, global ısınma, göç üzere global meselelerin tüm dünyanın gündeminde yer aldığını belirten Kalyoncu, bunun tahlilinde iş birliğine dikkat çekti. Kalyoncu, “Bizim hayalimiz iş birliği kurgusunun Türkiye’den çıkıp tüm dünyaya bir model olabilmesi. Hatay’daki çalışmalarımızı muvaffakiyetle tamamlayabilirsek bu iş birliği ruhunu daha fazla gecikmeden İstanbul’un sorunlarının tahliline de dahil ederek tesirli ve yararlı sonuçlara ulaşabiliriz” dedi.

Proje paydaşlarından Foster + Partners Ortağı ve Stüdyo LideriNigel Dancey, “6 Şubat’ta yaşanan felaketten sonra, bölge halkı ile birlikte çalışmak ve Türkiye’deki mimarlık, planlama, kentsel tasarım ve mühendislik uzmanlarıyla iş birliği yaparak tarihi Antakya kenti için yapılacak planlamalara yardımcı olmak için sabırsızlanıyoruz” dedi.

Keym Kentsel Yenileme Merkezi Kurucu Ortağı Cem Yılmaz, şunları tabir etti: “Kurduğumuz iş birliğiyle Hatay’ı daima bir arada el ele vererek umudun yeri, kenti yapmak için yola çıktık. Bu süreçte şunu söyleyebilirim ki kuracağımız ulusal ve milletlerarası iş birlikleri hem ülkemize ve dünyaya birlikte çalışmayı ve yaşamayı öğretecek; hem de vaktimizin en değerli kentsel sorunlarından olan kopuk kentsel kamusal yerler sıkıntısını ortadan kaldıracak… Evvel biz umudun kenti Hatay’ı yine ihya edeceğiz, sonra da o bizi ve umutlarımızı ihya edecek.” 

DB Mimarlık Kurucu Ortak Bünyamin Derman ise Hatay’da kendi kendine yetebilen, dirençli yapılar kurmayı planladıklarının altını çizdi. 18 Şubat’ta çalışmaya başladıklarını anlatan Derman, 7 ayın sonunda çalışmalarını tamamlayacaklarını paylaştı. Bu planlama devrindeki en kıymetli ögenin ‘toprak kaybetmeden dönüşüm’ olduğunun ehemmiyetini anlatan Derman, “Hatay’da iki tane kıymetli antik kent bulunuyor; Seleukeia Pieria ve Antiokheia. Hatay tam olarak katman katman bir kent. Biz planlamalarımızı yaparken arkeoloji hocalarımızın da katkıları ile ilerliyoruz. Kenti 1940’ların eski Hatay’ına kavuşturmak istiyoruz.  

Asi Nehri’nin yine kimliklendirilmesinden, yeşil alan planlarına; Uzun Çarşı’nın, kiliselerin, mescitlerin, hamamların ve havraların, hasebiyle kentin taşıyıcı ayaklarının yine yapılanmasına kadar çalışmalarımızı titizlikle yürütüyoruz” dedi. 

Derman sözlerine şöyle devam etti: “Hatay, Efes’ten sonraki en büyük antik kentleri barındıran bir Roma kenti. Tarihteki büyük sarsıntılarda 7 kez yıkılmış. Hatta kimi uzmanlar 33 kere yıkıldığını söylüyor. Bu son zelzelede ise kentin yüzde 80’i yıkılmış durumda. Bu yüzden zelzeleden öbür etkilenen kentlerden daha özel bir durumu var. Ayrıyeten hem arkeolojik hem de dini mozaik özelliği, Hatay’ın daha özel bir kent planlamasına gereksinimi olduğunu ortaya koyuyor. Bu muhtaçlıklar ışığında geleceğin dünyasını göz önünde bulunduracak formda altyapı çalışmaları ve akıllı kent uygulamaları öneriyoruz. Buna nazaran; merkez bölgeleri, idari binaları kentin çeperlerine atmamız, kentin alt tarafında akan bir ulaşım, üst tarafında da raylı sistemleri oturtmamız gerekiyor. Ayrıyeten mescitleri, kiliseleri ve havraları öne çıkararak kentin siluetini oluşturmasını, böylelikle kimliğini muhafazasını planlıyoruz.”

Derman sözlerini şöyle tamamladı: “Hatay, sur içi bir kent olduğu için yaya odaklı ve tarım avlularının yaygın olduğu bir kent planlamasına gereksinim var. Öte yandan, global ısınmayla birlikte sel dertleri ortaya çıktığı için ırmak yataklarının tekrar düzenlenmesi gerekiyor. Hatta bundan sonraki tartışılacak mevzu su, orman, zeytincilik ve hayvancılık olmalı.”

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı