Avm, okul, spor salonları ve toplu taşıma araçlarına dikkat! Uyuzun artışında büyük rol oynuyor

2018’den beri daha sık görülmeye başlanan uyuz hadiseleri bu yıl en yüksek düzeylerine ulaştı ve çeşitli şikâyetlerle gelen birden fazla hastaya uyuz teşhisi konulmaya başlandı. Pekala, uyuz nasıl tespit edilir, belirtileri nelerdir, tedavisi nasıl yapılır, uyuzla ilgili bir salgından bahsedilebilir mi, korunmak için alınması gereken tedbirler nelerdir?

Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Uzm. Dr. İhsaniye Dönmez Çiçek; ‘uyuz hastalığı’yla ilgili bilgilendirmelerde bulundu

Uyuz hastalığının yayılmasındaki en esas nedenlerden kimileri; okullarda ve kreşlerde çocukların çok fazla yakın temasta bulunması ve spor kıyafetlerini ortak kullanması, spor salonlarında matların ve birtakım idmanlarda giysilerin ortak kullanılması, toplu taşımalarda insanların birbirine yakın durması ve oturma yerlerinin ortak kullanılması, bazen de mağazalarda kıyafet denerken o kıyafetlerin uzun müddet şahısların üzerinde kalması, restoran ve kafeteryalarda ortak alanların kullanımı üzere faktörlerdir. Bunun dışında, yazın tatil yerlerinde insanların bir ortada bulunması sebebiyle daha süratli bir biçimde yayılmış olan uyuzun, kente göç ile kentte görülme sıklığı da artmıştır. Ek olarak, bilhassa ailede uyuz olayı olan bireylerin tedavi olması; lakin kaşınmayan şahısların “Ben uyuz değilim.” biçiminde tedavi olmakta gecikmesi ve bu bireylere hiçbir tedavi uygulanmamasıyla birlikte uyuzun yayılımı hızlanmıştır. 

Uyuzun etkeni nedir?

Uyuz, sarcoptes scabei var hominis ismi verilen bir parazitin, derinin üst epidermis katmanında yerleşerek oluşturduğu bir hastalıktır. Bu parazit bireye birinci bulaştığı esnada belirti vermez. Öncelikli olarak bir inkübasyon periyodu geçirir. Bu inkübasyon periyodu içerisinde deride tüneller açar, parazitin dişisi bu tünellerin içerisine yumurtalarını bırakır. Deriye girişten yaklaşık 45 ila 60 günlük bir süreç sonrasında parazitin dışkılarıyla ve bırakılan yumurtaların çatlayıp erişkin parazitlerin ortaya çıkmasıyla birlikte ciltte belirtiler görülmeye başlanır.

Uyuz nasıl bulaşmaktadır?

Enfekte olan şahısla direkt temas ve bu temasın en az 15-20 dakika sürmesi gerekmektedir; yani birebir yatakta uyumak, sarılmak ve enfekte olan kişinin şahsî eşyalarını, giysilerini, havlularını, yatak gruplarını kullanmak üzere durumlar bulaşma riskini artırmaktadır.

Nasıl tespit edilir, belirtileri nelerdir?

Uyuzun teşhisinde olmazsa olmaz gece kaşıntısıdır ve bunun dışında bedende kendine özel spesifik bir döküntü üslubu vardır. Klinik teşhis dermatoloji tabipleri tarafından konulur; ancak olağan şahıslar bedenlerinde kaşıntı tespit ettiklerinde ve bilhassa mahrem bölgelerinde, göbek etrafında, parmak ortalarında, bilek iç yüzlerinde üzere bölgelerinde kaşıntı kelam mevzusuysa ve de bu kaşıntı geceleri çok artıyorsa, şüphelenip kesinlikle bir dermatoloji tabibine başvurmaları gerekmektedir.

Belirtiler birinci nerede başlar?

Belirtiler ekseriyetle birinci olarak el-bilek içi üzerinde, parmak ortalarında ve genital bölgelerde başlamaktadır. 

Toplu hayat alanlarında ve konutta nelere dikkat edilmelidir?

Yakın temastan kaçınılmalıdır. Yakın temas olduysa, sonrasında parazite karşı deriye esirgeyici kimi bakımlar yapılabilir. Toplu hayat alanlarında birlikte yaşarken eşyalar ve kullanılan materyaller kesinlikle kişiselleştirilmeli ve birebir eşya birden fazla kişi tarafından kullanılmamalıdır. Yeniden, toplu taşımalarda mümkünse yakın temaslardan kaçınılmalıdır.

Uyuz hastalığından korunmak için velilerin çocuklarını uyuz hastalığı konusunda bilinçlendirmesi gerekmektedir. Çocuklar, öteki arkadaşlarıyla çok yakın temasta olmamalı, okul içerisinde birbirlerinin giysi, kıyafet ya da başka ferdî eşyalarını paylaşmamalıdır. Öğretmenler ve okul idaresinin bu bahiste ihtarlarda bulunması ve eşyaların muhakkak şahsileştirilmesi gerekmektedir. Bu tıp tedbirler alınamıyorsa da uyuzun bulaşmasını engelleyici birtakım preparatların doktora gidilerek reçetelenmesi uygun olacaktır.

Tedavisi nasıl olmalıdır?

Tedavisi kesinlikle bir dermatoloji uzmanı tarafından yapılmalıdır. Bu bahiste kimi lokal preparatlar ve sistemik casuslar kullanılmaktadır. Tedavide, birlikte yaşanan tüm aile bireylerinin, semptomu olmasa bile birebir anda tedavi olması çok değerli bir kriterdir.

Kişinin tedaviye yanıt vermesi ne kadar sürer?

Klasik tedavisi 3 günlük bir süreci içermektedir; lakin kaşıntıların sonlanması 10 ila 20 günü bulmaktadır. Bu yüzden tedavinin çabucak sonrasında kaşıntılarının geçmemesi bireyleri telaşlandırmamalıdır. Semptomlar 15-20 günlük bir süreç içerisinde derece derece azalmaktadır. 

Tedavi sürecinde ve sonrasında yapılması ve yapılmaması gerekenler nelerdir?

Birlikte yaşanan bireyler semptomları olmasa bile tedaviyi kesinlikle yapmalıdırlar. Tedavi tabibin öngördüğü formda yapılmalı, meskendeki eşyaların dezenfeksiyonu yapılmalı, eşyalar havasız ve ışıksız ortamda bekletilmelidir.

Uyuz hayvandan beşere bulaşır mı?

Hayvanda yaşayan tiplerle beşerde yaşayan tipler farklı olduğundan ötürü büsbütün beşerden beşere bulaşmaktadır.

Uyuzun panzehri var mıdır?

Panzehirden kelam etmek pek yanlışsız değildir; lakin tedavisinde yüksek muvaffakiyet oranlarına ulaşılmaktadır. Son vakitlerde yurtdışından getirilen tabletlerle birlikte uyuz tedavisinde daha büyük bir muvaffakiyet yakalanmıştır; fakat yalnızca tabletle değil lokal ilaçlarla birlikte tedavinin kombinasyon halinde yapılması değerlidir. Bağışıklık sistemi düşük olan bireylerde uyuz belirtileri çok daha farklı ortaya çıkabilmektedir. Burada da teşhis lakin bir dermatoloji hekimi tarafından konulur.

Uyuz geçiren ve sonradan uygunlaşan bir kişi tekrar uyuz geçirir mi, bağışıklık kazanma durumu olur mu?

Uyuz hastalığında bağışıklık kazanma üzere bir durum kelam konusu değildir. Bu hastalığı geçirmiş ve güzelleşmiş bir kişi, parazitli ve enfekte olan bireylerle yakın temasta bulunursa tekraren bu hastalığı geçirebilir. Bu yüzden tedavi sonrası izolasyon çok kıymetlidir.

Uyuz hastalığı ile ilgili bir salgından bahsedebilir miyiz?

Şu anda uyuz hastalığının görülme oranında çok önemli bir artış yaşanmıştır. Bilhassa 3 yıl öncesine kıyasla, her 100 şahıstan 30 ila 40’ına uyuz teşhisi konulmaktadır. Bu oranlar ülkemizde önemli bir uyuz salgını olduğunu gösterir.